Pierwszeństwo w dziedziczeniu
Małżonek zmarłego zaliczany jest do I i II grupy spadkobierców według dziedziczenia ustawowego, czyli zgodnego z prawem spadkowym (dowiedz się więcej). Oznacza to, że małżonek dziedziczy razem ze zstępnymi zmarłego, jak i z jego rodzicami i rodzeństwem. W przypadku obydwu grup udział spadkowy może być jednak różny.
Rozwód i separacja
Małżonek będzie dziedziczył spadek po zmarłym współmałżonku, jeśli w chwili otwarcia spadku pozostawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą i jednocześnie nie została orzeczona wyrokiem sądu separacja. Prawa do spadku nie będzie miał były małżonek spadkodawcy, po rozwodzie. Jeśli jednak małżonkowie pozostawali w związku małżeńskim, ale w separacji faktycznej, nieorzeczonej przez sąd, małżonek zmarłego będzie powołany do dziedziczenia ustawowego.
Małżonek pozostający w separacji może powołać do spadku po sobie drugiego małżonka, ale wyłącznie w oparciu o testament. Jak wskazuje art. 9351 Kodeksu cywilnego, w okresie od wydania prawomocnego postanowienia o separacji do momentu wydania prawomocnego postanowienia o zniesieniu separacji istnieją dokładnie takie same skutki prawne, jakby sąd orzekł rozwód. Małżonek w separacji sądowej nie jest powołany z ustawy do dziedziczenia.
Jeśli w chwili śmierci jednego z małżonków toczył się proces o rozwód, ulega on umorzeniu na mocy przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Ustawodawca przewidział jedynie możliwość wyłączenia z kręgu osób dziedziczących z ustawy małżonka, z którym zmarły zamierzał się rozwieść. Zgodnie z prawem małżonek będzie wyłączony z dziedziczenia, jeśli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie było uzasadnione
Związki nieformalne
Prawo spadkowe nie ujmuje w grupach spadkobierców partnera czy konkubinę czy konkubenta zmarłego. Dlatego małżeństwo nieistniejące w świetle prawa, choć faktyczne, nie daje prawa do dziedziczenia.